Izvještaj o napretku Crne Gore predstavlja dio Paketa proširenja za 2014. godinu koji je Evropska komisija usvojila danas. Ovo je treći Izvještaj o napretku Crne Gore otkako je ova zemlja otvorila pregovore o pristupanju sa EU u junu 2012. godine. Evropska komisija je zaključila da Crna Gora nastavlja da u dovoljnoj mjeri ispunjava političke kriterijume, da je ostvarila dodatni napredak u uspostavljanju funkcionalne tržišne ekonomije i da je poboljšala svoje sposobnosti preuzimanja obaveza koje proizilaze iz članstva u EU. Proces skrininga je završen. Tokom izvještajnog perioda, deset pregovaračkih poglavlja je otvoreno, uključujući i poglavlja o vladavini prava, 23 – Pravosuđe i temeljna prava i 24 – Pravda, sloboda i bezbjednost. Ova poglavlja su otvorena na osnovu akcionih planova koje je dostavila Crna Gora. Sprovođenje ovih akcionih planova je počelo. Dva pregovaračka poglavlja su već privremeno zatvorena. Međutim, uočena su kašnjenja u jednom broju mjera, naročito onih mjera koje se tiču zakonodavnih reformi. U drugim oblastima, usvojene zakonske mjere nisu dale rezultate u praksi.
Politički kriterijumi
Crna Gora nastavlja da u dovoljnoj mjeri ispunjava političke kriterijume za članstvo u EU. U toku izvještajnog perioda, održano je nekoliko lokalnih izbora. Oni su bili ometeni navodima o izbornim nepravilnostima. U odgovarajućim slučajevima, ovi navodi treba da budu istraženi, a kada je neophodno, i krivično procesuirani od strane nadležnih organa. Zbog polarizovane političke klime, formiranje novih uprava u nekim opštinama nakon izbora, predstavljalo je težak proces. Novo izborno zakonodavstvo usvojeno je u februaru i martu. Ono ispunjava nekoliko istaknutih preporuka OEBS-a/ODIHR-a, dok neka pitanja i dalje treba da budu riješena u skladu sa evropskim standardima i najboljim praksama. U vezi sa navodnim zloupotrebama državnih fondova za političke potrebe partije, sudski postupak treba da se privede kraju i da se obezbijedi politička odgovornost.
EU je postavila 84 prelazna mjerila za poglavlja o vladavini prava, koja odslikavaju mjere iz akcionih planova. Sprovođenje akcionih planova i napredak u dostizanju prelaznih mjerila odrediće ukupan tempo pregovora. U oblasti reforme pravosuđa, u toku je sprovođenje mjera u skladu sa rokovima predviđenim akcionim planom. Nakon usklađivanja relevantnog zakonodavstva sa ustavnim reformama iz jula 2013. godine, izabrano je nekoliko zvaničnika pravosuđa i tužilaštva. Nakon nekoliko pokušaja, vrhovni državni tužilac je konačno imenovan. Treba razviti vjerodostojan bilans rezultata istraga, krivičnog gonjenja i presuda u slučajevima korupcije, uključujući i korupciju visokog profila. Treba obezbijediti sistematsko korišćenje instrumenata za oduzimanje i zaplijenu imovine. Nedostaci u vezi sa nezavisnošću i odgovornošću pravosudnog sistema i dalje predstavljaju razlog za zabrinutost i otežavaju borbu protiv korupcije.
Komisija za praćenje aktivnosti nadležnih organa u vezi sa istraživanjem starih i nedavnih slučajeva prijetnji i nasilja nad novinarima osnovana je u decembru. Organi moraju upotpunosti da prate njene preporuke. Neki slučajevi nasilja nad novinarima i napada na imovinu medija uspješno su istraženi i procesuirani, dok se za druge slučajeve istrage i dalje čekaju, a izvršioci, kao i oni koji navodno stoje iza napada još uvijek nisu identifikovani. Stariji slučajevi treba što prije da se riješe, kako bi se izbjeglo njihovo zastarijevanje. Vlada treba da nastavi da javno promoviše i podržava slobodu medija, izbjegavajući svaku izjavu koja bi se mogla shvatiti kao zastrašivanje.
Crnogorske vlasti načinile su dodatne korake u jačanju zaštite prava LGBTI populacije. Prva povorka ponosa u Podgorici održana je u oktobru 2013. godine i imala je odgovarajuću podršku vlasti. Međutim, napadi na pojedince koji pripadaju LGBTI populaciji su se nastavili, a krivične presude u takvim slučajevima su i dalje malobrojne. Neprijateljstvo prema njima i dalje je široko rasprostranjeno u društvu.
Potrebno je dodatno racionalizovati javnu upravu i obezbijediti jačanje administrativnih kapaciteta u oblasti evropskih integracija.
U cjelini posmatrano, Crna Gora je uglavnom nastavila da sprovodi svoje međunarodne obaveze i obaveze koje proizilaze iz Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju (SSP), i da igra konstruktivnu ulogu u regionu.
Ekonomski kriterijumi
Makroekonomska stabilnost je široko održana. Privreda se oporavila od recesije rastom od 3,3% u 2013. godini, prema nacionalnim podacima. Oporavak je i dalje slab zbog male domaće potražnje, uske baze za proizvodnju i velikezavisnosti od spoljnih faktora. Više zbog smanjenja uvoza, nego zbog poboljšanja izvoza, deficit tekućeg računa smanjen je u 2013. godini na 14,6% BDP-a sa 18,7%, koliko je iznosio godinu dana ranije. Uprkos marginalnim poboljšanjima, uslovi na tržištu rada su i dalje nestabilni u pogledu veoma visoke stope nezaposlenosti, naročito među mladima i dugoročno nezaposlenima. Treba što prije osigurati saglasnost sa pravilima državne pomoći SSP-a u slučaju KAP-a.
Zakonodavstvo EU
Crna Gora je nastavila proces usklađivanja tokom izvještajnog perioda. Stepeni njene usklađenosti sa zakonodavstvom EU trenutno variraju.
Poglavlje 25 – Nauka i istraživanje i 26 – Obrazovanje i kultura otvoreni su i privremeno zatvoreni.
Pregovori su otvoreni i mjerila za zatvaranje postavljena za poglavlja 4 – Slobodno kretanje kapitala, 5 – Javne nabavke, 6 – Privredno pravo, 7 – Pravo intelektualne svojine, 10 – Informaciono društvo i mediji, 20 – Preduzetništvo i industrijska politika, 23 – Pravosuđe i temeljna prava i 24 – Pravda, sloboda i bezbjednost, 31 – Vanjska, bezbjednosna i odbrambena politika i 32 – Finansijski nadzor.
Mjerila za otvaranje pregovora postavljena su za poglavlja 1 – Slobodno kretanje robe, 3 – Pravo osnivanja preduzeća i sloboda pružanja usluga, 8 – Konkurencija (mjerila za otvaranje se odnose na restrukturiranje KAP-a), 11 – Poljoprivreda i ruralni razvoj, 12 – Bezbjednost hrane, veterinarska i fitosanitarna politika, 13 – Ribarstvo, 15 – Energetika, 17 – Ekonomska i monetarna politika, 19 – Socijalna politika i zapošljavanje, 22 – Regionalna politika i koordinacija strukturnih instrumenata, 27 – Životna sredina.
Ograničeni administrativni kapaciteti Crne Gore predstavljaju izazov u brojnim oblastima i potrebno ih je osnažiti kako bi se osiguralo djelotvorno sprovođenje zakonodavstva EU.
- Ključni datumi
- 1999: EU predlaže novi Proces stabilizacije i pridruživanja za zemlje jugoistočne Evrope
- Jun 2000: Evropski savjet izjavljuje da su sve zemlje Stabilizacije i pridruživanja potencijalni kandidati za članstvo u EU
- Jun 2003: Samit u Solunu: Perspektiva EU za Zapadni Balkan je potvrđena
- Jun 2006: EU donosi odluku o utvrđivanju odnosa sa Crnom Gorom kao suverenom i nezavisnom državom
- Oktobar 2007: Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju (SSP) je potpisan sa EU
- Decembar 2008: Crna Gora podnosi svoj zahtjev za članstvo u EU
- Decembar 2009: Bezvizni režim za šengensku oblast za građane Crne Gore
- Maj 2010: SSP stupa na snagu
- Novembar 2010: Evropska komisija donosi Mišljenje o zahtjevu Crne Gore za članstvo u EU
- Decembar 2010: Evropski savjet dodjeljuje Crnoj Gori status kandidata
- Jun 2012: Pregovori o pristupanju su formalno otvoreni na prvoj Međuvladinoj konferenciji
- Jun 2013: Sastanci skrininga su završeni
- Avgust 2013: Komisija preporučuje otvaranje poglavlja 23 – Pravosuđe i temeljna prava i 24 – Pravda, sloboda i bezbjednost.
- Decembar 2013: Poglavlja 23 i 24 su otvorena, uz još tri poglavlja.
- Maj 2014: Proces skrininga je završen.
Izvor: Evropska komisija